نقد روانشناسی رمان «أنا أحیا» لَیلَی بَعَلبکی

نقد روان شناختی، یکی از انواع رویکردهای نقد ادبی معاصر است که در قرن بیستم پس از آن که زیگموند فروید، علم روان کاوی را بنا نهاد و به تبیین ساختار روان و شخصیت انسان پرداخت، در حوزه ی ادبیات مطرح شد. این گرایش نقدی علمی است که در دو بُعد، از یک سو به انسان و خصوصیّات شخصی و روانی او، و از سوی دیگر، به انسان و ارتباط وی با افراد دیگر جامعه می پردازد. بُعد اوّل در حوزه ی روان کاوی شخصیت و بُعد دوّم در حیطه ی روان شناسی اجتماعی که هر دو از شاخه های علم روان شناسی است، وارد می شود. لیلی بعلبکی، یکی از نویسندگان معاصر لبنانی است که توانسته است در زمینه ی رمان نویسی و داستان کوتاه به منزلت والایی برسد. یکی از رمان هایی که از صد رمان برتر عربی در دوره ی معاصر به حساب می آید، رمان «أنا أحیا» اثر بعلبکی است. این رمان از نوع رمان هایی است که می کوشند تا از هر حیث، واقعی و مطابق با جهان بیرون جلوه کنند. این پژوهش که به شیوه کتابخانه ای و روش توصیفی – تحلیلی صورت گرفته است، قصد دارد پس از بررسی زندگی فردی و ادبی لیلی بعلبکی و عناصر رمان «أنا أحیا» به نقد روان شناختی در ادبیات معاصر عرب و ارزیابی رمان از دو بُعد فردی و اجتماعی که در مقوله ی روان کاوی و روان شناسی اجتماعی می گنجد، بپردازد. یافته های این پژوهش بیانگر این می باشد که لیلی بعلبکی در بررسی واقعیت های جامعه نه تنها به روساخت نمایان و آشکار، بلکه به معانی ژرف و پنهان نیز روی آورده است که حتّی گاهی اوقات به نظر می رسد که این معانی به شکل ناخودآگاه از ضمیر نویسنده در رمان نمود پیدا کرده است. پس در واقع این پژوهش سعی دارد با رویکرد نقدی به بررسی مسائل فردی شخصیتِ اوّل رمان، بر اساس اصول روان کاوی شخصیت و هم چنین به بررسی مسائل اجتماعی رمان، بر اساس نظریه های روان شناسی اجتماعی بپردازد.